GALİPLİK DAVASI

GALİPLİK DAVASI

GAİPLİK KARARI VERİLMESİ DAVASI: HUKUKİ BOYUT VE UYGULAMA

1. GİRİŞ Gaiplik, bir kişinin uzun süre haber alınamaması veya hayatta olup olmadığının bilinmemesi durumunda mahkeme tarafından verilen bir karardır. Bu çalışma, gaiplik kararının hukuki dayanaklarını, uygulanma şartlarını ve yargı kararlarını inceleyerek, konunun teorik ve pratik boyutunu ele almaktadır.

2. GAİPLİK KARARININ HUKUKİ TEMELLERİ

2.1. Ulusal Mevzuat
Gaiplik kararı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 32-35. maddeleri arasında düzenlenmiştir. TMK'ya göre, bir kişinin gaipliğine karar verilebilmesi için şu şartlar gereklidir:

• Uzun süre haber alınamaması veya ölüm tehlikesi altında kaybolmuş olması,

• Mahkeme tarafından belirlenen sürelerin dolması,

• Gaiplik talebinin ilgililerce yapılması ve gerekli ilân süresinin tamamlanması.

2.2. Uluslararası Hukuk
Gaiplik kararları, çeşitli ülkelerin hukuk sistemlerinde de benzer şekilde düzenlenmiştir. Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen temel hukuk ilkeleri, bireyin haklarının korunması ve gaiplik kararlarının dengeli şekilde uygulanmasına yöneliktir.

3. GAİPLİK KARARININ VERİLMESİ SÜRECİ

3.1. Gaiplik Talebinde Bulunabilecek Kişiler
Gaiplik davası, kayıp kişinin mirasçıları, eşi veya diğer menfaat sahipleri tarafından açılabilir. Talep eden taraf, kayıp kişiden uzun süre haber alınamadığını ve geri dönme ihtimalinin bulunmadığını kanıtlamakla yükümüldür.

3.2. Mahkeme ve İlan Süresi
Mahkeme, gaiplik kararı vermeden önce Resmî Gazete ve yerel gazetelerde kayıp kişi hakkında ilan yapar. Bu ilan, ölümüne muhtemel bir olay sebebi ile kaybolmuşsa 1 yıl uzun süre haber almama durumunda ise en son haber alınma tarihinden itibaren 5 yıl geçmesi gerekir. Bu sürenin amacı kayıp kişinin geri dönmesi veya gaip olmadığının anlaşılması için bir fırsat tanır. İlan sürelerinin tamamlanması ve herhangi bir yanıt alınmaması durumunda mahkeme gaiplik kararı verebilir.

4. GAİPLİK KARARININ SONUÇLARI

4.1. Miras Hukuku Bakımından Sonuçlar
Gaiplik kararı almaya sulh hukuk mahkemesi görevlidir. Gaiplik kararı verildiğinde, gaibin mirası geçici olarak teminat karşılığında mirasçılarına dağıtılabilir. teminat süresinin dolması halinde bu süreçte gaip ortaya çıkmamışsa kişi vermiş olduğu teminatı geri alabilir. bu süre kişiye uzun zamandan beri haber almama sebebi ile gaiplik talebinde son haber alma tarihinden itibaren 15 yıl, ölümüne muhtemel bir olay sebebi ile gaiplik talebinde bulunulmuşsa teminatın verilmesinden 5 yıl sonra sona erecektir. Ancak, belirlenen süre içinde gaip geri dönerse miras payı kendisine iade edilir.

4.2. Medeni Hukuk Bakımından Sonuçlar
Gaipliğe karar verilen kişinin evlilik birliği kendiliğinden sona ermez.  Gaiplik talebinde bulunan eş ayrıca gaiplik talebiyle birlikte evliliğin sona erdirmesini de talep etmesi gerekir. eğer böyle bir talepte bulunmamış veya unutmuşsa bu durumda ayrıca dava açarak evliliğin gaiplik sebebiyle sona erdirilmesi talebinde bulunması gerekmektedir.

5. UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

5.1. Yargıdaki Gecikmeler
Gaiplik davaları, uzun ilan süreleri ve hukuki prosedürlerin karmaşıklığı nedeniyle uzun zaman alabilmektedir. Bu nedenle, sürelerin kısaltılması ve dijital ilan sistemlerine geçiş gibi çözümler önerilmektedir.

5.2. Mirasçılar Arasında Yaşanan Uyuşmazlıklar
Gaiplik kararları miras paylaşımı açısından uyuşmazlıklara neden olabilmektedir. Bu noktada, gaibin tekrar dönme ihtimaline karşı teminat sistemlerinin geliştirilmesi önerilmektedir.

6. SONUÇ Gaiplik kararı, hem hukuki hem de toplumsal açıdan önemli sonuçlar doğurmaktadır. Bu sürecin hukuka uygun ve etkin yürütülmesi için ilan ve karar mekanizmalarının hızlandırılması gerekmektedir. Miras hukuku ve medeni hukuk alanlarında doğabilecek sorunların önlenmesi için daha esnek düzenlemeler getirilebilir.

7. KAYNAKÇA

• 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu

• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları

• Hukuk ve Adalet Dergisi, "Gaiplik Kararları ve Hukuki Sonuçları"