CEZA HUKUKUNDA SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ

CEZA HUKUKUNDA SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ

1. GİRİŞ Suçta ve cezada kanunilik ilkesi, ceza hukukunun temel prensiplerinden biri olup, bireylerin ancak kanunda öngörülmüş bir fiili gerçekleştirmeleri halinde cezalandırılabilmesini öngören anayasal bir ilkedir. Hukukun öngörülebilirliği ve bireylerin hukuk güvencesi altında olması açısından çok önemlidir.

2. KANUNİLİK İLKESİNİN HUKUKİ DAYANAĞI Suçta ve cezada kanunilik ilkesi, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 2. maddesinde ve Anayasa’nın 38. maddesinde düzenlenmiştir. Anayasa’nın 38. maddesinde “Hiç kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.” ifadesi yer almaktadır. Bu ilke, hukuk devleti anlayışının bir gereği olarak belirlilik ve öngörülebilirlik sağlamaktadır.

3. KANUNİLİK İLKESİNİN KAPSAMI Kanunilik ilkesi, suç ve cezalara ilişkin bir dizi temel kurala dayanır:

• Suçun Kanunda Belirtilmesi (Nullum Crimen Sine Lege): Hiç kimse, ancak kanunda belirtilen bir fiili işlediği takdirde cezalandırılabilir.

• Cezanın Kanunda Belirtilmesi (Nulla Poena Sine Lege): Hiç kimse, kanunda öngörülmeyen bir yaptırıma tabi tutulamaz.

• Aleyhe Ceza Normlarının Geçmişe Yürütülmemesi (Lex Praevia): Bir fiil, işlendiği tarihte ceza hukuku açısından suç olarak tanımlanmamışsa, sonradan getirilen düzenlemelerle cezalandırılamaz.

• Cezada ve Suçta Belirlilik (Lex Certa): Suç ve cezalar, bireylerin öngörebileceği şekilde net olarak tanımlanmalıdır.

• Kıyas Yasağı (Nulla Poena Sine Lege Stricta): Ceza hukukunda kiyas yasağı bulunmaktadır; kanunlar açıkça düzenlenmemiş hallerde genelleştirici yorumlarla ceza verilmemelidir.

4. KANUNİLİK İLKESİNİN AMACI VE ÖNEMİ Kanunilik ilkesi, bireylerin hukuki güvence altında olmasını sağlayarak hukuk devletinin korunmasını hedefler. Bu ilkenin başlıca amaçları şunlardır:

• Bireylerin Hukuki Güvencesini Sağlamak: Herkesin hangi fiillerin suç olduğunu bilmesini temin etmek.

• Devletin Keyfi Yetki Kullanımını Önlemek: Yargı organlarının ve idarenin keyfi ceza uygulamalarını engellemek.

• Toplumsal Düzene Katkı Sağlamak: Ceza hukukunun belirli ve öngörülebilir olması, bireylerin hukuka uymasını teşvik eder.

5. KANUNİLİK İLKESİNE AYKIRI UYGULAMALAR VE ELEŞTİRİLER Her ne kadar kanunilik ilkesi ceza hukukunun temel ilkelerinden biri olsa da, uygulamada bazı sapmalar ve sorunlar ortaya çıkabilmektedir:

• Suç ve cezalara ilişkin belirsiz düzenlemeler: Kanunlarda yeterince belirgin olmayan ve subjektif yoruma açık suç tanımlarının varlığı.

• Gerçiye yürütme yasağının bazı durumlarda ihlal edilmesi: Olağanüstü durumlarda yeni düzenlemelerin geçmişe uygulanması tartışmalar yaratmaktadır.

• Yargı organlarının keyfi yorumu: Bazı davalarda mahkemelerin kanunilik ilkesine aykırı genelleştirici yorumlar yaparak ceza uygulaması.

6. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Suçta ve cezada kanunilik ilkesi, bireylerin hukuki güvence altında olmasını sağlayan en temel hukuk prensiplerinden biridir. Hukuk devleti anlayışının bir gereği olarak bu ilkeye sıkı bir şekilde bağlı kalmak, hukukun şeffaflığını ve adilliğini güvence altına almaktadır. Uygulamada yaşanan aksaklıkların giderilmesi için suç ve cezalara ilişkin tanımlamışların daha net hale getirilmesi ve yargı organlarının keyfi yorumlardan kaçınması gerekmektedir.

KAYNAKÇA

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (Madde 2)

• Anayasa Madde 38

• Ceza Hukuku Genel Hükümler, Prof. Dr. M. Emin Artuk, Ahmet Gökcen, A. Caner Yenidünya, Yetkin Yayınevi

• Ceza Hukuku Teorisi ve Pratiği, Prof. Dr. Timur Demirbaş, Seçkin Yayıncılık

• Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2018/3145 E. 2019/4742 K.