Zimmet suçu; bir kamu görevlisinin, görevi nedeniyle kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı/parayı, kendisinin veya başkasının zimmetine geçirmesidir. TCK’nın 247. maddesinde düzenlenen bu suç, "Hırsızlık" veya "Güveni Kötüye Kullanma" suçlarının kamu görevlileri tarafından işlenen özel ve ağırlaştırılmış halidir.
2. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuksal Yarar
Korunan hukuksal yarar üç boyutludur:
Kamu İdaresinin Güvenilirliği: Devletin malına sahip çıkma yeteneği.
Mülkiyet Hakkı: Kamu kurumunun veya devletin malvarlığı.
Dürüstlük İlkesi: Kamu görevlilerinin sadakat yükümlülüğü.
3. Suçun Unsurları (Maddi ve Manevi)
A. Fail (Özgü Suç)
Suçun faili sadece Kamu Görevlisi olabilir.
Önemli: Bankacılık Kanunu'na göre banka personeli de "kamu görevlisi gibi" zimmet suçundan yargılanır (Bankacılık Zimmeti). Kooperatif yöneticileri de özel kanun gereği zimmet hükümlerine tabidir.
B. Konu ve Bağlantı
Suçun oluşması için malın memura "Görevi Nedeniyle" teslim edilmiş olması şarttır.
Örnek: Bir vergi dairesi veznedarının kasadaki parayı alması Zimmettir. Ancak aynı veznedarın, mesai arkadaşının cüzdanını masasından çalması Hırsızlıktır. Çünkü arkadaşının cüzdanı ona görevi gereği teslim edilmemiştir.
C. Fiil
Malı kendi mülkiyetine geçirmek, tüketmek, satmak veya başkasına kullandırmak.
4. Suçun Türleri (Basit ve Nitelikli Zimmet)
Bu ayrım ceza miktarını belirler:
A. Basit Zimmet (TCK 247/1)
Memurun parayı veya malı alması, ancak bunu gizlemek için herhangi bir hileye başvurmamasıdır. (Örn: Kasadan parayı alıp cebine koyması ve kayıtlarda açık vermesi).
Cezası: 5 yıldan 12 yıla kadar hapis.
B. Nitelikli Zimmet (TCK 247/2) - Uygulamada En Yaygın Olan
Zimmetin açığa çıkmamasını sağlamak amacıyla hileli davranışlarla işlenmesidir.
Örnek: Veznedarın aldığı parayı gizlemek için makbuzlarda tahrifat yapması, bilgisayar kayıtlarını silmesi veya sahte fiş düzenlemesi. Hile varsa suç nitelikli hale gelir.
Cezası: Ceza yarı oranında artırılır (7.5 yıldan 18 yıla kadar).
5. Cezayı Hafifleten Haller (TCK 249)
A. Kullanma Zimmeti (Geçici Zimmet)
Memur parayı "kalıcı olarak" almak amacıyla değil, "geçici süre kullanıp iade etmek" amacıyla almışsa ve soruşturma başlamadan önce yerine koymuşsa Kullanma Zimmeti oluşur.
Örnek: "Borcum vardı, kasadan aldım, maaş yatınca yerine koyacaktım" savunması.
Sonuç: Ceza yarı oranına kadar indirilebilir.
B. Değer Azlığı (Malın Değerinin Az Olması)
Zimmete geçirilen malın değeri "ekonomik açıdan önemsiz" ise (Örn: Bir top A4 kağıdı veya çok cüzi miktar para), ceza üçte birden yarıya kadar indirilir.
6. Etkin Pişmanlık (TCK 248) - En Önemli Savunma Aracı
Zimmet suçunda zararın ödenmesi, sanığı hapisten kurtarmaz ancak cezayı ciddi oranda düşürür. İndirim oranları şöyledir:
Soruşturma Başlamadan Önce: Durum yetkili makamlarca haber alınmadan önce zarar tamamen ödenirse ceza 2/3 oranında indirilir.
Soruşturma Başladıktan Sonra (Dava Açılmadan Önce): Zarar tamamen ödenirse ceza 1/2 oranında indirilir.
Hükümden Önce (Dava Sırasında): Zarar tamamen ödenirse ceza 1/3 oranında indirilir.
Avukatın Notu: Müvekkilin suçu sabitse, yapılacak en doğru hamle derhal zararı giderip etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanmaktır.
7. Bu Suça Özgü Püf Noktaları
Web sitenizde "Memur Suçlarında Dikkat!" kutucuğu:
Banka Zimmeti: Banka çalışanlarının zimmet suçu 5411 sayılı Bankacılık Kanunu m.160'ta düzenlenmiştir. TCK 247 ile paraleldir ancak soruşturma usulü (BDDK izni vb.) farklılık gösterebilir.
Güveni Kötüye Kullanma ile Farkı: Fail kamu görevlisi değilse veya mal görevi gereği teslim edilmemişse suç TCK 155 Güveni Kötüye Kullanma olur. Zimmetin cezası (5-12 yıl), Güveni Kötüye Kullanma cezasından (1-7 yıl) çok daha ağırdır.
Zamanaşımı: Zimmet suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.
8. Suçun Yaptırımı
Basit Zimmet: 5 yıldan 12 yıla kadar hapis.
Nitelikli (Hileli) Zimmet: 7.5 yıldan 18 yıla kadar hapis.
Not: Zimmet suçundan mahkum olan kişi memuriyetten kalıcı olarak çıkarılır.
