• 21 Kasım 2025, 12:25

YALAN TANIKLIK SUÇU

Yalan Tanıklık Suçu (TCK m.272)

1. Genel Açıklama

Yalan tanıklık suçu; hukuka aykırı bir fiil nedeniyle yürütülen soruşturma veya kovuşturma evresinde, tanık dinlemeye yetkili kişi veya kurul önünde, tanığın gerçeğe aykırı beyanda bulunması, gerçeği inkar etmesi veya bildiği olguları saklamasıdır. TCK’nın 272. maddesinde "Adliyeye Karşı Suçlar" bölümünde düzenlenmiştir. Adaletin tecellisi büyük ölçüde tanık beyanlarına dayandığı için, kanun koyucu bu suçu ağır yaptırımlara bağlamıştır.

2. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuksal Yarar

Bu suçla korunan hukuksal yarar "Adliyenin (Yargının) Otoritesi" ve **"Maddi Gerçeğin Ortaya Çıkarılması"**dır. Mahkemelerin yanlış karar vermesini engellemek ve adalete olan güveni korumak amaçlanır.

3. Suçun Unsurları (Maddi ve Manevi)

A. Maddi Unsur (Hareketler)

Suçun oluşması için tanığın aşağıdaki üç hareketten birini yapması yeterlidir:

1. Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunmak: Olayı olduğundan farklı anlatmak (Örn: "Ahmet oradaydı" demek yerine "Yoktu" demek veya "Yeşil ışık yanıyordu" demek).

2. Gerçeği İnkar Etmek: Bildiği bir olayı tamamen reddetmek.

3. Bilgiyi Saklamak (Susmak): En çok karıştırılan kısımdır. Tanık, kendisine sorulan konu hakkındaki bildiklerini eksik anlatırsa veya "bilmiyorum" diyerek bildiği gerçeği gizlerse de yalan tanıklık suçu oluşur.

B. Fail (Kimler İşleyebilir?)

• Bu suç "Özgü Suç"tur. Sadece "Tanık" sıfatına sahip kişiler işleyebilir.

• Önemli: Sanıklar (şüpheliler), kendi davalarında yalan söyledikleri için TCK 272'den cezalandırılamazlar. Çünkü sanığın "susma hakkı" ve kendini savunma hakkı vardır (İftira suçu hariç). Yalan tanıklık, sadece üçüncü kişi konumundaki tanıklar için geçerlidir.

4. Suçun İşlendiği Yer ve Makam

Suçun oluşması için beyanın, tanık dinlemeye yetkili makam önünde verilmesi gerekir:

• Mahkemeler (Hukuk, Ceza, İdari).

• Cumhuriyet Savcılıkları.

• Disiplin soruşturması yapan kurullar.

• Meclis Araştırma Komisyonları. (Not: Poliste (Kollukta) verilen ifadelerde yemin verdirilmediği için TCK 272'nin temel hali uygulanır, ancak mahkeme huzurundaki yeminli yalan beyan cezayı artırır).

5. Cezayı Artıran Nitelikli Haller (TCK 272/2-8)

Kanun, yalan tanıklığın sonucuna göre cezayı kademelendirmiştir:

• Yeminli İfade: Beyanın yemin ettirilerek verilmesi halinde ceza artırılır. (Mahkemelerde tanıklar yemin eder).

• Tutuklama veya Gözaltına Neden Olma: Yalan beyan yüzünden masum biri tutuklanırsa, ayrıca bu tutukluluğun süresine göre ek ceza verilir.

• Mahkumiyete Neden Olma: Yalan tanıklık sonucu kişi hapis cezası alırsa, yalan söyleyen tanığa verilecek ceza, mağdurun aldığı cezaya göre çok ciddi oranda artırılır (20-30 yıl hapis cezalarına kadar çıkabilir).

6. Şahsi Cezasızlık Sebepleri (TCK 273) - Müvekkil Kurtarıcı Madde

Bazı durumlarda kişi yalan söylese bile, içinde bulunduğu zor durum nedeniyle ceza verilmez veya ceza indirilir:

1. Kendini veya Yakınını Suçlayıcı Beyan: Eğer tanık, doğruyu söylerse kendisinin veya birinci derece yakınının (anne, baba, eş, çocuk vb.) ceza almasına neden olacaksa ve bu korkuyla yalan söylemişse ceza verilmez. (Çünkü kanun kimseyi, yakınını ihbar etmeye zorlamaz).

2. Tanıklıktan Çekinme Hakkı: Tanıklıktan çekinme hakkı olduğu halde (örneğin eşi yargılanırken), bu hakkı kendisine hatırlatılmadan dinlenen kişi yalan söylerse ceza indirilerek verilebilir.

7. Etkin Pişmanlık (TCK 274) - İfademi Değiştirebilir miyim?

Yalan söyleyen tanık, pişman olup gerçeği anlatırsa ceza almayabilir:

• Hüküm Verilmeden Önce: Eğer tanık, yalan söylediği dava henüz karara bağlanmadan önce "Ben yalan söyledim, doğrusu budur" derse ceza verilmez.

• Hükümden Sonra: Dava karara bağlandıktan sonra gerçeği söylerse, ceza verilir ancak indirilir.

• Önemli: Eğer yalan tanıklık yüzünden bir kişi haksız yere hapse girmişse (zarar doğmuşsa), etkin pişmanlık olsa bile ceza verilir (sadece indirim yapılır).

8. Bu Suça Özgü Kritik Detaylar (Avukatın Notu)

Web sitenizde "Biliyor muydunuz?" köşesi için:

1. "Hatırlamıyorum" Demek Suç mu?: Tanık gerçekten hatırlamıyorsa suç değildir. Ancak olayın çok yeni olması, tanığın olayın tam göbeğinde olması gibi durumlarda "hatırlamıyorum" demesi hayatın olağan akışına aykırıysa, hakim bunun "gerçeği saklamak" (susmak) olduğuna kanaat getirip yalan tanıklık cezası verebilir.

2. Yönlendirilmiş Tanık: Taraflardan birinin (veya avukatının) tanığı yönlendirerek yalan söyletmesi durumunda; tanık "Yalan Tanıklık"tan, yönlendiren kişi ise "Yalan Tanıklığa Azmettirme" suçundan aynı cezayı alır.

3. Yeminsiz Dinlenenler: 15 yaşından küçükler veya akıl hastalığı olanlar yeminsiz dinlenir. Bu kişiler yalan söylerse, yeminli tanıklara göre daha az ceza alırlar.

9. Suçun Yaptırımı

1. Temel Hal (272/1): 1 yıldan 3 yıla kadar hapis.

2. Yeminli İfade (Mahkemede): 2 yıldan 4 yıla kadar hapis.

3. Mağdurun Ağır Müebbet Almasına Yol Açarsa: 20 yıldan 30 yıla kadar hapis.

10. Görevli Mahkeme

• Görevli Mahkeme: Asliye Ceza Mahkemesidir. (Nitelikli hallerde Ağır Ceza olabilir).

11. Yargıtay Kararları (Özet)

• Çelişkili İfadeler: Tanığın soruşturma (polis/savcı) aşamasındaki ifadesi ile mahkemedeki ifadesi çelişiyorsa; Yargıtay hangisinin doğru olduğunu, tanığın baskı altında olup olmadığını araştırır. Sırf çelişki var diye doğrudan yalan tanıklık suçu oluşmaz, tanığın "kasıtlı" olarak yalan söylediğinin ispatı gerekir.

• Önemli Konu: Yalanın "davanın esasına etkili" bir konuda olması gerekir. Davayla ilgisi olmayan bir detayda (örn: "Ayakkabısı ne renkti?") yanılmak veya yalan söylemek suç oluşturmaz.