Rüşvet suçu, bir kamu görevlisinin, görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması amacıyla, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, bir başkasıyla anlaşarak kendisine veya göstereceği bir başkasına menfaat (yarar) sağlamasıdır. Bu suç, hukukumuzda "Çok Failli Suç" ve "Anlaşma Suçu" olarak tanımlanır. Yani rüşveti alan da (memur), veren de (vatandaş) aynı derecede suçludur ve fail olarak cezalandırılır.
2. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuksal Yarar
Korunan hukuksal yarar; "Kamu İdaresinin Güvenilirliği", "Eşitlik İlkesi" ve "Hizmetin Satılamazlığı" ilkesidir. Vatandaşın, kamu hizmetinin dürüstçe ve tarafsızca yürütüldüğüne olan inancı korunur.
3. Suçun Oluşması İçin Temel Şart: "Rüşvet Anlaşması"
Rüşvet suçunun tamamlanması için paranın el değiştirmesi veya işin yapılması şart değildir.
Kural: Kamu görevlisi ile şahıs arasında, belirli bir işin yapılması karşılığında menfaat sağlanması hususunda "Özgür İradeye Dayalı Anlaşma" sağlandığı an suç tamamlanmış sayılır.
Para henüz verilmemiş olsa bile, taraflar "Tamam, şu işi hallet, sana şunu vereceğim" diye anlaştıysa suç bitmiştir.
4. Suçun Unsurları (Maddi ve Manevi)
A. Maddi Unsur
Fail: Suçun bir tarafında mutlaka Kamu Görevlisi (Memur, Bilirkişi, Avukat, Noter vb.) olmalıdır. Diğer taraf sivil vatandaş olabilir.
Konu: Haksız bir "Menfaat" olmalıdır. (Para, araba, tatil hediyesi, cinsel ilişki vb. her türlü yarar menfaat sayılabilir).
Bağ: Menfaat, memurun "görevinin ifasıyla ilgili bir iş" için sağlanmalıdır. Memurun göreviyle hiç ilgisi olmayan bir konuda para alması rüşvet değil, Nüfuz Ticareti veya Dolandırıcılık olabilir.
B. Manevi Unsur
Suç kasten işlenir. Taraflar, aralarındaki ilişkinin hukuka aykırı bir menfaat değişimi olduğunu bilmeli ve istemelidir.
5. Üç Kritik Suç Ayrımı (Rüşvet - İrtikap - Görevi Kötüye Kullanma)
Web sitenizde bir tablo veya vurgulu kutu olarak vermeniz gereken en önemli bölüm budur. Müvekkilin hangi suçtan yargılanacağını bu ince çizgi belirler:
Rüşvet (TCK 252): Vatandaş ve memur "eşit şartlarda" ve "özgür iradeleriyle" anlaşır. ("Sen işimi gör, ben paranı vereyim"). Her ikisi de suçludur.
İrtikap (TCK 250): Memur, vatandaşı "zorlayarak", "korkutarak" veya "ikna ederek" (kandırarak) para alır. Vatandaşın özgür iradesi yoktur, kendini mecbur hisseder. Burada sadece memur suçludur, vatandaş mağdurdur. (Bıçak parası istemek gibi).
Görevi Kötüye Kullanma (TCK 257): Ortada bir menfaat (para/yarar) yoktur, sadece keyfi işlem veya ihmal vardır.
6. Rüşvetin Nitelikli Halleri ve Kapsamı
Yargı Görevi Yapanlar: Suçun; Hakim, Savcı, Mahkeme Kâtibi veya Bilirkişi tarafından işlenmesi halinde ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
Aracılar (Rüşvete Aracılık): Rüşvet anlaşmasına aracılık eden, parayı taşıyan veya yer sağlayan kişiler de "Müşterek Fail" gibi cezalandırılır (Yardım eden değil, asıl fail cezası alırlar).
Tüzel Kişiler: Rüşvet bir şirket yararına işlenmişse, şirkete ayrıca idari para cezası ve güvenlik tedbiri uygulanır.
7. Etkin Pişmanlık (TCK 254) - Müvekkil Kurtaran Madde
Rüşvet suçunda, devlet "sır perdesini aralamak" için itirafçıya cezasızlık vaat eder.
Rüşvet Alan Memur: Soruşturma başlamadan önce, rüşvet konusunu yetkili makamlara haber verir ve aldığı parayı aynen teslim ederse ceza verilmez.
Rüşvet Veren Vatandaş: Kamu görevlisiyle rüşvet konusunda anlaştıktan sonra, ancak soruşturma başlamadan önce durumu yetkili makamlara haber verirse ceza verilmez.
Soruşturma Başladıktan Sonra: Etkin pişmanlık hükümleri uygulanmaz, ceza verilir. Bu nedenle "erken itiraf" hayatidir.
8. Hukuka Aykırı Delil Sorunu (Gizli Kayıtlar)
Rüşvet suçları genellikle gizli kapaklı işlendiği için ispatı zordur.
Vatandaşın, kendisinden rüşvet isteyen memuru o an ses kaydına alması, Yargıtay tarafından "Ani gelişen olaylarda delil toplama" kapsamında hukuka uygun kabul edilebilir.
Ancak polis, savcı kararı olmadan ortam dinlemesi (böcek) yaparsa bu deliller geçersizdir.
9. Suçun Yaptırımı (Cezalar Çok Yüksek)
Rüşvet Alma veya Verme: 4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası.
Görevinin Gereklerine Aykırı Davranmak İçin: Ceza artırılır.
Yargı Görevi Yapanlar: Ceza 1/3 ile 1/2 oranında artırılır.
