Paydaşlar Arasında Elatmanın Önlenmesi Davası ve İntifadan Men Koşulu

• 12 Aralık 2025, 11:59

Paydaşlar Arasında Elatmanın Önlenmesi Davası ve İntifadan Men Koşulu

1. Paylı Mülkiyette Kullanım Sorunu ve Hukuki Temel

Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 688. maddesine göre paylı mülkiyette birden çok kimse, maddi olarak bölünmemiş olan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktirler. Yine TMK m. 693 uyarınca; "Paydaşlardan her biri, diğerlerinin hakları ile bağdaştığı ölçüde paylı maldan yararlanabilir ve onu kullanabilir."

Ancak sorun, bir paydaşın, diğer paydaşların (veya mirasçıların) taşınmazı kullanmasına engel olması veya taşınmazın tamamını işgal etmesi durumunda ortaya çıkar. Bu durumda mülkiyet hakkına dayalı olarak (TMK m. 683) Elatmanın Önlenmesi (Müdahalenin Men'i) davası açılır.

Akademik Ayrım (Prof. Dr. Kemal Oğuzman): Paydaşın paydaşa karşı açtığı elatmanın önlenmesi davası, üçüncü kişiye karşı açılandan farklıdır. Üçüncü kişinin hiçbir hakkı yoktur, ancak davalı paydaşın da o mülkte mülkiyet hakkı vardır. Bu nedenle mahkeme, davalıyı taşınmazdan tamamen tahliye etmek yerine, "davacı paydaşın payı oranında müdahalesinin önlenmesine" veya engelleyici durumun kaldırılmasına karar verir.

2. Davanın Ön Koşulu: "İntifadan Men" Olgusu

Bu dava türünün en kritik noktası ve Yargıtay'ın olmazsa olmaz şartı "İntifadan Men" (Yararlanmadan Engelleme) koşuludur.

Doktrine ve Yargıtay uygulamasına göre; paydaşlardan biri taşınmazı kullanıyorsa, diğer paydaşlar hemen tazminat (ecrimisil) veya elatmanın önlenmesi isteyemezler. Öncelikle, kullanan paydaşa "Ben de burayı kullanmak istiyorum, benim payıma düşen kullanımı engelleme" iradesini bildirmeleri gerekir. Buna "İntifadan Men" denir.

İntifadan men koşulu gerçekleşmeden açılan davalar, Yargıtay tarafından reddedilmektedir. Çünkü paydaşlar arasında "zımni bir kullanma anlaşması" (muvafakat) olduğu varsayılır. Bu muvafakat geri alınmadan (yani intifadan men edilmeden) dava açılamaz.

İntifadan Men Nasıl Yapılır? Her türlü delille ispatlanabilir. Ancak ispat kolaylığı açısından Noterden İhtarname çekilmesi en sağlıklı yoldur. Ayrıca tanık beyanları veya yemin delili ile de ispatlanabilir.

3. İntifadan Men Koşulunun Aranmadığı İstisnai Haller

Akademik kaynaklarda ve Yargıtay İçtihatlarında, bazı özel durumlarda intifadan men koşulu aranmaz. Bu durumlarda doğrudan dava açılabilir:

1. Taşınmazın Doğal Nitelikleri: Taşınmazın doğası gereği ortak kullanıma uygun olmaması veya meyve veren bir yer olması (Bağ, bahçe, işyeri, dükkan gibi kiraya verilerek gelir elde edilen yerler). Yargıtay; "Hukuki semere getiren yerlerde intifadan men koşulu aranmaz" ilkesini benimsemiştir.

2. Davalı Paydaşın İddiası: Davalı paydaş, "Bu yerin tamamı benimdir, diğerlerinin hakkı yoktur" diyerek mülkiyet hakkını inkar ediyorsa, artık uyarıya gerek yoktur.

3. Fiili Taksim: Paydaşlar arasında daha önce yapılmış fiili bir paylaşım varsa ve buna uyulmuyorsa.

4. Daha Önce Açılan Davalar: Ortaklığın giderilmesi davası, ecrimisil davası veya benzeri davalar açılmışsa, bu dava dilekçeleri "intifadan men" iradesi yerine geçer.

4. Kullanım Şekli ve Mahkemenin Kararı

Mahkeme, elatmanın önlenmesi davasında taşınmazın niteliğine göre karar verir:

A. Kullanılabilir Alanın Bölünebilir Olması

Eğer taşınmaz (örneğin büyük bir tarla veya çok odalı bir bina) her iki paydaşın da aynı anda kullanmasına uygunsa, mahkeme davalının kullanımını tamamen yasaklamaz. Davacının payına tecavüz edilen kısmın önlenmesine karar verir.

B. Kullanımın Bölünemez Olması (Tek Daire/Dükkan)

Taşınmaz tek bir daire ise ve taraflar birlikte oturamayacak kadar husumetliyse, mahkeme genellikle "Müdahalenin Men'ine" karar verir. Bu durumda taşınmaz boşaltılır. Bu aşamadan sonra ya taraflar anlaşır ya da "Ortaklığın Giderilmesi" davası açarak taşınmazı sattırırlar.

Önemli Doktrin Görüşü (Prof. Dr. Fikret Eren): "Paylı mülkiyette paydaşlardan biri, diğer paydaşların kullanımına engel olmadığı sürece malı dilediği gibi kullanabilir. Ancak diğer paydaşın kullanım talebiyle karşılaşınca, kendi payını aşan kullanımdan vazgeçmek zorundadır."

5. Ecrimisil (Haksız İşgal Tazminatı) Talebi

Elatmanın önlenmesi davası ile birlikte genellikle Ecrimisil de talep edilir. Ecrimisil, paydaşın kendi payından fazlasını kullanan diğer paydaştan istediği geriye dönük (en fazla 5 yıllık) kira benzeri tazminattır.

Burada da kural şudur: İntifadan men tarihinden sonrası için ecrimisil istenebilir. İntifadan men yapılmadan önceki dönem için (istisnalar hariç) tazminat istenemez.

6. Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Görevli Mahkeme: Dava konusu "mülkiyet hakkına" dayandığı ve malvarlığı haklarına ilişkin olduğu için, taşınmazın değerine bakılmaksızın Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir. (HMK m. 2).

• Yetkili Mahkeme: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir (HMK m. 12).

7. Davanın Mirasçılar Arasında Görülmesi (Elbirliği Mülkiyeti)

Miras kalan mallarda "elbirliği mülkiyeti" söz konusudur. Elbirliği mülkiyetinde paylar belli değildir. Prof. Dr. Saibe Oktay-Özdemir'e göre: Elbirliği mülkiyetinde ortaklardan biri, tüm mal üzerinde hak sahibidir ancak tek başına tasarruf edemez. Elatmanın önlenmesi davasında ise Yargıtay, bir mirasçının diğer mirasçıya karşı bu davayı açabileceğini kabul etmektedir. Ancak "üçüncü kişiye" karşı açılacak davada tüm mirasçıların birlikte hareket etmesi veya terekeye temsilci atanması gerekirken; mirasçının mirasçıya karşı açtığı davada tek başına dava açma ehliyeti vardır.

8. İspat ve Yargılama Usulü

Davacı paydaş;

1. Tapu kaydını (paydaş olduğunu),

2. Davalının taşınmazı kullandığını ve kendisini sokmadığını,

3. İntifadan men koşulunu yerine getirdiğini (ihtarname, tanık vb.) ispatlamalıdır.

Mahkeme mutlaka keşif yapar. Taşınmazın başında bilirkişilerle (fen, inşaat, emlak bilirkişisi) durum tespiti yapılır. Kimin nereyi kullandığı, taşınmazın bölünüp bölünemeyeceği ve ecrimisil değeri belirlenir.

Aygül hukuk bürosu olarak istanbul gaziosmanpaşa bölgösinde hukuk ve ceza davaları üzerine, Av. Süleyman Aygül nezlinde profösyönel olarak hukuki uyuşmazlıklarınızda her zaman yanınızdayız.

Kaynakça:

1. Oğuzman, M. Kemal / Seliçi, Özer / Oktay-Özdemir, Saibe. Eşya Hukuku. 20. Baskı. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2017. (Paylı Mülkiyet ve Korunması Bölümü).

2. Eren, Fikret. Mülkiyet Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.

3. Sirmen, Lale. Eşya Hukuku. 6. Baskı. Ankara: Yetkin Yayınları, 2018.

4. Kılıçoğlu, Ahmet M. Medeni Hukuk.

5. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararları: 2002/3-131 E. (İntifadan Men Koşulu Hakkında Emsal).

6. Yargıtay 1. Hukuk Dairesi ve 8. Hukuk Dairesi Yerleşik İçtihatları.