Nişanın Bozulması Nedeniyle Hediyelerin Geri Verilmesi Davası
1. Genel Hususlar: Davanın Konusu ve Önemi
Nişanlılık, evlenme vaadiyle gerçekleşen hukuki bir işlemdir. Nişanın bozulması (nişan atma), taraflar arasında bazı hukuki sonuçlar doğurur. Bunlardan en önemlisi, nişanlılık süresince takılan takıların ve verilen hediyelerin akıbetidir. TMK m.122 uyarınca; nişan bozulduğunda, nişanlıların birbirlerine veya ana-babalarının ya da onlar gibi davrananların diğer nişanlıya vermiş oldukları "alışılmışın dışındaki (olağan dışı)" hediyeler geri istenebilir.
Önemi: Bu dava, nişan atıldıktan sonra "Benim taktığım bilezikler ne olacak?", "Ona aldığım telefonu geri alabilir miyim?" sorularının cevabıdır.
2. Davacı (Kimler İsteyebilir?)
Bu davayı şu kişiler açabilir:
Nişanı bozan veya nişanı bozulan taraf (Nişanlılar).
Nişanlıların anne ve babaları.
Anne-baba gibi davrananlar (Örn: Nişanlıyı büyüten teyze, hala vb. eğer hediye takmışsa).
3. Davalı (Kime Karşı Açılır?)
Dava, hediyeyi alan ve iade etmeyen eski nişanlıya karşı açılır.
Eğer hediye (örneğin takılar), nişanlının ailesi tarafından alınmış ve saklanmışsa, duruma göre aile bireylerine karşı da (sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre) husumet yöneltilebilir.
4. Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli Mahkeme: Nişanlılık hukuku Aile Hukuku'nun parçası olduğundan görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. (Aile Mahkemesi olmayan yerlerde Asliye Hukuk).
Yetkili Mahkeme: Davalının yerleşim yeri mahkemesidir. (Genel yetki kuralı).
5. Yargılama Usulü
Basit yargılama usulü değil, Yazılı Yargılama Usulü uygulanır.
Dava dilekçesi sunulur.
Davalı cevap verir.
Dilekçeler aşaması tamamlanınca ön inceleme yapılır.
Tanıklar dinlenir, bilirkişi (kuyumcu vb.) incelemesi yapılır ve karar verilir.
6. İspata Dair Konular (Mutad - Olağan Dışı Hediye Ayrımı)
Bu davanın en kritik noktası burasıdır. Kanun, her hediyenin değil, sadece "alışılmışın dışındaki" hediyelerin iadesini öngörür.
Mutad (Alışılmış/Olağan) Hediyeler: Geri istenemez.
Örnek: Giyim eşyaları (ayakkabı, elbise, gömlek), yemek ısmarlama, çiçek, çikolata, pasta, kozmetik ürünleri. Bunlar "tüketilen" ve örf-adete uygun hediyelerdir, iadesi olmaz.
Olağan Dışı (Alışılmışın Dışında) Hediyeler: Geri istenir.
Örnek: Tektaş yüzük, nişan yüzükleri, altın setler, bilezikler, Cumhuriyet altını, pahalı saatler, otomobil, gayrimenkul, çok pahalı elektronik eşyalar (Yargıtay son dönemde cep telefonunu bazen mutad, bazen olağan dışı sayabilmektedir, ekonomik duruma göre değişir).
İspat: Nişan törenine ait fotoğraflar ve video kayıtları en önemli delildir. Bilirkişi bu görüntülerden kimin ne taktığını tespit eder.
7. Zamanaşımı (Çok Kısa!)
Nişan bozulması nedeniyle açılacak davalarda zamanaşımı süresi çok kısadır.
Dava, nişanın bozulduğu tarihten itibaren 1 YIL içinde açılmalıdır (TMK m.123).
Bu süre hak düşürücü süre değildir ancak zamanaşımı def’i olarak ileri sürülebilir. 1 yıl geçtikten sonra dava açılırsa ve karşı taraf "süre doldu" derse dava reddedilir.
8. Harç ve Vekalet Ücreti
Harç: Dava değeri (istenen hediyelerin toplam bedeli) üzerinden Nispi Harç alınır.
Vekalet Ücreti: Kabul edilen miktar üzerinden nispi vekalet ücretine hükmedilir.
9. Özellikle Bilinmesi ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar (Avukatın Notu)
Web sitenizde "Kusur Şartı Yoktur!" başlığıyla vurgulanması gereken kısım:
Kusur Aranmaz: Maddi ve manevi tazminat davasından farklı olarak, hediyelerin iadesinde kimin nişanı bozduğunun veya kimin kusurlu olduğunun önemi yoktur. Nişanı haksız yere bozan taraf bile (örneğin aldatan taraf), taktığı pahalı hediyeleri (altınları) geri isteyebilir. Çünkü amaç "Sebepsiz Zenginleşmeyi" önlemektir.
Hediye Aynen Yoksa Bedeli: Eğer nişanlı hediyeleri satmışsa veya kaybetmişse ne olur?
İyi Niyetli ise: Hediyenin elinden çıktığı tarihteki duruma göre zenginleşme miktarı istenir (Genellikle düşük olur).
Kötü Niyetli ise: (Dava açılacağını bile bile sattıysa), hediyenin tam bedelini ödemek zorundadır.
Nişan Yüzüğü: Nişan yüzüğü, nişanın sembolü olduğu için, ekonomik değeri ne olursa olsun (mutad sayılmaz) daima iade edilir.
10. Kararın İcrası
Hediye iadesi kararı, bir miktar paranın ödenmesine veya eşyanın aynen teslimine ilişkin olduğundan, karar kesinleşmeden icraya konulabilir. (Taşınmaz devri içermiyorsa).
11. Emsal Yargıtay Kararları
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2016/13458 E., 2018/2987 K.:"Nişanlılık döneminde tarafların birbirlerine verdikleri giyim eşyası vb. gibi mutat (olağan) hediyelerin iadesi istenemez. Ancak, ziynet eşyaları, altınlar ve ekonomik değeri yüksek olan eşyalar (olağan dışı hediyeler) sebepsiz zenginleşme kuralları gereği geri verilmelidir. İade, aynen; mümkün değilse bedelen yapılmalıdır."
Kusur Hakkında:"Hediyelerin geri verilmesi istemi, kusur araştırmasını gerektirmez. Nişanı kimin bozduğuna bakılmaksızın, alışılmışın dışındaki hediyeler iade edilmelidir."
