• 21 Kasım 2025, 14:56

MURİS MUVAZAASI NEDENİYLE TAPU İPTAL VE TESCİL DAVASI

Muris Muvazaası Nedeniyle Tapu İptali ve Tescili Davası

1. Genel Hususlar: Davanın Konusu ve Önemi

Hukukumuzda "Muris Muvazaası"; miras bırakanın (murisin), mirasçısını miras hakkından yoksun bırakmak amacıyla, aslında bağışlamak istediği tapulu taşınmazını, tapuda satış veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi gibi göstererek devretmesi işlemidir. Burada "Muvazaa (Danışıklılık)" söz konusudur. Görünürdeki işlem (satış) tarafların gerçek iradesini yansıtmadığı için geçersiz; gizli işlem (bağış) ise şekil şartlarına (tapuda resmi senet) uyulmadığı için geçersizdir. Bu davanın önemi; miras payı gasp edilen mirasçının, hakkı olan taşınmaz payını geri alabilmesinin tek ve en etkili yolu olmasıdır. Temel dayanağı Yargıtay 1.4.1974 tarihli ve 1/2 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı'dır.

2. Davacı (Kimler Dava Açabilir?)

Bu davayı, saklı pay sahibi olsun veya olmasın, miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılar açabilir.

• Yasal mirasçılar (Eş, çocuklar, torunlar vb.).

• Atanmış mirasçılar.

• Evlatlıklar.

• İstisna: Mirasbırakan hayattayken bu dava açılamaz. Ayrıca mirası reddedenler (reddi miras yapanlar) veya mirastan feragat edenler bu davayı açamaz.

3. Davalı (Kime Karşı Açılır?)

Dava, muvazaalı işlemle taşınmazı üzerine alan kişiye (lehe işlem yapılan kişiye) karşı açılır.

• Eğer taşınmazı alan kişi ölmüşse, onun mirasçılarına karşı açılır.

• Kötü Niyetli 3. Kişi: Eğer taşınmazı alan kişi, bunu üçüncü bir kişiye devretmişse ve o üçüncü kişi muvazaalı durumu biliyor veya bilebilecek durumda ise (kötü niyetliyse), dava ona karşı da yöneltilebilir. (İyi niyetli 3. kişinin kazanımı korunur).

4. Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Görevli Mahkeme: Dava değerine bakılmaksızın Asliye Hukuk Mahkemesidir.

• Yetkili Mahkeme: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir (HMK m.12 - Kesin Yetki). Birden fazla taşınmaz varsa, herhangi birinin bulunduğu yerde dava açılabilir.

5. Yargılama Usulü

Bu dava **"Yazılı Yargılama Usulü"**ne tabidir.

1. Dava dilekçesi verilir, davalı cevap verir, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri sunulur (Dilekçeler teatisi).

2. Ön İnceleme Duruşması yapılır (Uyuşmazlık belirlenir).

3. Tahkikat Aşaması (Tanıklar dinlenir, keşif yapılır, bilirkişi raporları alınır).

4. Sözlü Yargılama ve Karar.

6. İspata Dair Konular (En Kritik Bölüm)

Muvazaanın ispatında "Tanık" dahil her türlü delil kullanılabilir. Çünkü bu dava, haksız fiil niteliğindedir ve mirasçılar sözleşmenin tarafı olmadığı için senede karşı senetle ispat zorunluluğu yoktur. Yargıtay'ın muvazaa tespitinde baktığı 4 temel kriter şunlardır:

1. Fiyat Farkı: Tapuda gösterilen satış bedeli ile taşınmazın o tarihteki gerçek piyasa değeri arasında fahiş fark var mı?

2. Alım Gücü: Taşınmazı devralan kişinin (örneğin hiç çalışmayan ev hanımı gelinin veya öğrenci torunun) o malı alacak ekonomik gücü var mı?

3. Murisin İhtiyacı: Murisin o dönemde mal satmaya ihtiyacı var mıydı? (Emekli maaşı var, parası var ise neden satsın?)

4. Yöre Örf ve Adeti: Malın erkek çocuğa kaçırılması, kız çocuklarının mirastan mahrum bırakılması gibi toplumsal alışkanlıklar.

7. Zamanaşımı

Muris muvazaası davalarında zamanaşımı veya hak düşürücü süre YOKTUR. Muvazaalı işlem "yok hükmünde" olduğu için, mirasbırakan öldükten sonra aradan 20 yıl geçse bile (iyi niyetli 3. kişilere geçmediği sürece) bu dava açılabilir.

8. Harç ve Vekalet Ücreti

Bu dava "Malvarlığına İlişkin" bir davadır.

• Harç: Dava değeri üzerinden Nispi Harç (Binde 68,31) alınır. Başlangıçta dava değeri düşük gösterilip (harca esas değer), bilirkişi raporundan sonra değer artırılabilir (Tamamlama harcı).

• Vekalet Ücreti: Davayı kazanan taraf lehine, dava değeri üzerinden Nispi Vekalet Ücretine hükmedilir.

9. Özellikle Bilinmesi ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Web sitenizde "Avukatın Notu" olarak vurgulanacaklar:

1. Tenkis Davası ile Karıştırılmamalı: Tenkis davası, saklı payı zedelenen mirasçının açtığı ve malın "tamamını" değil, sadece "saklı payı kadarını" istediği davadır. Muris muvazaasında ise tapunun tamamının (pay oranında) iptali istenir. Hangisinin açılacağı stratejik bir karardır.

2. Gizli Bağış: Muris, taşınmazı gerçekten satmamış, bağışlamışsa ve tapuda da "bağış" olarak göstermişse muris muvazaası davası açılamaz (Sadece saklı pay ihlali varsa tenkis açılabilir). Muvazaa için tapuda işlemin "Satış" gibi gösterilmesi şarttır.

3. Paylı Mülkiyet: Dava sonunda tapu iptal edilirse, terekeye (tüm mirasçılara) değil, sadece davayı açan mirasçının miras payı oranında iptal ve tescile karar verilir.

10. Kanun Yolları ve Kararın İcrası

• Kanun Yolu: Karara karşı önce İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi), sonra temyiz sınırını aşıyorsa Yargıtay yolu açıktır.

• Kararın İcrası (Çok Önemli): Tapu iptal ve tescil davaları, taşınmazın aynına (mülkiyetine) ilişkin olduğundan KESİNLEŞMEDEN İCRAYA KONULAMAZ. Yani tapuda devir işlemi yapmak için Yargıtay sürecinin bitmesi beklenmelidir.

11. Emsal Yargıtay Kararları

• Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı, 01.04.1974 tarih ve 1/2 sayılı Karar: "Bir kimsenin; mirasçısını miras hakkından yoksun etmek amacıyla, gerçekte bağışlamak istediği tapu sicilinde kayıtlı taşınmaz malı hakkında tapu sicil memuru önünde iradesini satış doğrultusunda açıklamış olduğunun gerçekleşmesi halinde, saklı pay sahibi olsun ya da olmasın miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılar, görünürdeki satış sözleşmesinin muvazaa nedeniyle geçersizliğini ileri sürerek dava açabilirler."

• Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 2014/13256 E. , 2016/4769 K.: "Davalı tarafın alım gücünün bulunup bulunmadığı, satış bedeli ile gerçek değer arasındaki fark, murisin mal satmaya ihtiyacının olup olmadığı hususları muvazaanın varlığının tespitinde en önemli ölçütlerdir."