Kentsel Dönüşümde Devlet Destekleri: Kira Yardımı, Faiz Desteği ve Vergi Muafiyetleri

• 20 Aralık 2025, 16:11

Kentsel Dönüşümde Devlet Destekleri: Kira Yardımı, Faiz Desteği ve Vergi Muafiyetleri

Giriş: Dönüşümün Finansal Yükünü Hafifletmek

Riskli yapı tespitinin kesinleşmesi ve yıkım sürecinin başlamasıyla birlikte, mülk sahipleri ve kiracılar için yeni bir barınma ihtiyacı doğar. Kanun koyucu, bu geçiş sürecinde vatandaşların mağdur olmaması için "Kira Yardımı" ve "Faiz Desteği" olmak üzere iki ana finansal destek mekanizması kurgulamıştır. Ayrıca, yeni inşaat sürecindeki maliyetleri düşürmek adına çok kapsamlı vergi ve harç muafiyetleri getirilmiştir. Ancak unutulmamalıdır ki, bir hak sahibi aynı anda hem kira yardımından hem de faiz desteğinden faydalanamaz; birini tercih etmek zorundadır.

1. Kira Yardımı: Kimler, Ne Kadar Süreyle Alabilir?

Kira yardımı, binası riskli ilan edilen ve tahliye edilen hak sahiplerine geri ödemesiz olarak verilen nakdi destektir.

• Hak Sahipleri: Anlaşma ile tahliye edilen uygulama alanındaki yapıların maliklerine (ev sahiplerine), kiracılarına ve yapıda ikamet etmek şartıyla sınırlı ayni hak sahiplerine (örneğin intifa hakkı sahiplerine) yardım yapılabilir.

• Yardım Süresi: Riskli yapı ilan edilen (tekil binalar) yerlerde kira yardımı süresi 18 aydır. Ancak, riskli alan (bölgesel dönüşüm) ve rezerv yapı alanlarında bu süre 48 ayı geçmemek şartıyla ilgili kurumca belirlenir.

• Kiracılar İçin Özel Durum: Kiracılar aylık kira yardımı almazlar; bunun yerine taşınma masraflarını karşılamak üzere bir defaya mahsus (defaten) ödeme alırlar. Bu tutar, belirlenen aylık kira bedelinin iki katı kadardır. Sınırlı ayni hak sahipleri ise aylık kira bedelinin beş katı kadar defaten yardım alabilirler.

• Başvuru Süresi ve Yeri (Çok Önemli): Hak kaybına uğramamak için sürelere dikkat edilmelidir. Kira yardımı başvuruları; tahliye tarihinden itibaren bir yıl içinde veya riskli yapının yıktırıldığı tarihten itibaren üç ay içinde yapılmalıdır. Başvurular Müdürlüğe veya yetki devri yapılmışsa İdareye (Belediyeye) yapılır.

2. Faiz Desteği: Banka Kredisi Kullanacaklar İçin Fırsatlar

Eğer binanızı kendi imkanlarınızla yenilemek istiyor ve banka kredisi kullanmayı düşünüyorsanız, devletin sağladığı "Faiz Desteği" seçeneği kira yardımından daha avantajlı olabilir.

Kredi Türleri: Hak sahipleri; konutunu veya işyerini yapmak (Yapım Kredisi), edinmek (Edinme Kredisi) veya güçlendirmek (Güçlendirme Kredisi) için bankalardan kredi kullanabilirler.

• Destek Oranı ve Enerji Verimliliği: Devlet, kullanacağınız kredinin faizinin bir kısmını üstlenir. Binanızın enerji verimliliği arttıkça destek miktarı da artar. "B sınıfı" Enerji Kimlik Belgesine sahip binalar için faiz desteği 50 baz puan, "A sınıfı" Enerji Kimlik Belgesine sahip binalar için ise 100 baz puan artırılarak uygulanır.

  Başvuru Şartı: Faiz desteği alabilmek için, tahliye veya yıkım tarihinden itibaren en geç bir yıl içinde Bakanlıkla protokol imzalamış bankalara başvurulması gerekmektedir.

• Kısıtlama: Dönüşüm Projeleri Özel Hesabından aynı kişiye hem kira yardımı hem de faiz desteği yapılamaz. Birini seçmeniz gerekir.

   

3. Vergi, Harç ve Ücret Muafiyetleri: Görünmeyen Büyük Kazanç

Kentsel dönüşümün belki de en büyük maddi avantajı, normal inşaat süreçlerinde ödenmesi gereken yüklü harç ve vergilerin 6306 sayılı Kanun kapsamında talep edilmemesidir.

Hangi Kalemlerden Muafsanız? Kanun uyarınca yapılacak işlem, sözleşme, devir ve tesciller şu mali yükümlülüklerden muaftır:

• Noter Harçları: İnşaat sözleşmesi, kat karşılığı sözleşme vb. düzenlenirken ödenen harçlar.
• Tapu ve Kadastro Harçları: Tapu devirlerinde, satışlarda, tescil işlemlerinde ödenen harçlar.
• Belediye Harçları ve Ücretleri: Belediyelerce alınan ruhsat harçları, iskan harçları, otopark ücretleri vb..
• Damga Vergisi: Sözleşmeler ve resmi kağıtlar nedeniyle alınan vergiler.
• Veraset ve İntikal Vergisi:.
• Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV): Kullandırılacak krediler dolayısıyla.

Muafiyetin Sınırı (1.5 Kat Kuralı): Bu muafiyetler sınırsız değildir. Riskli alanlarda ve riskli yapı parsellerinde, mevcut inşaat alanının bir buçuk katına kadar olan yeni inşaat alanı için belediyelerce harç ve ücret alınmaz. Yani, 1000 m²'lik mevcut binanızı yıkıp yerine 1500 m²'lik yeni bina yaparsanız harç ödemezsiniz. Ancak bu oranı aşan (örneğin 2000 m² yapılan) kısımlar için harç ödenmesi gerekebilir.

Sonuç ve Tavsiye

Gaziosmanpaşa gibi kentsel dönüşümün yoğun olduğu bölgelerde, hak sahiplerinin en sık yaptığı hata, kira yardımı başvuru sürelerini (tahliyeden itibaren 1 yıl) kaçırmaları veya vergi muafiyetlerini bilmedikleri için belediye/tapu işlemlerinde gereksiz ödeme yapmalarıdır. Özellikle müteahhit ile anlaşma aşamasında, sözleşmeye "tüm harç ve masrafların müteahhit tarafından karşılanacağı" yazılsa bile, Kanun'dan doğan bu muafiyetlerin bilinmesi, daire paylaşım pazarlığında elinizi güçlendirir. Sürecin mali yönetimi için hukuki danışmanlık almanız menfaatinizedir.

4. Semantik Özet (Desteklerin Karşılaştırması)

Aşağıdaki tablo ve maddeler, hak sahiplerinin hangi desteği seçmesi gerektiğini özetler:

Seçim Yapmanız Gereken İki Ana Yol:

1. Yol A (Kira Yardımı): Nakit hibe alırsınız, geri ödemezsiniz. Genellikle kendi evini müteahhide verip (kat karşılığı) bekleyenler için uygundur. Başvuru süresi tahliyeden itibaren 1 yıldır.

2. Yol B (Faiz Desteği): Bankadan kredi çekip evini kendi parasıyla (veya müteahhide para ödeyerek) yaptıranlar için uygundur. Devlet kredi faizinin bir kısmını öder. Başvuru süresi 1 yıldır.

   Not: İkisini aynı anda alamazsınız.

Herkesin Yararlandığı Ortak Haklar (Muafiyetler):

• Tapu Harcı Ödenmez.

• Noter Harcı Ödenmez.

• Damga Vergisi Ödenmez.

• Belediye Ruhsat Harçları (mevcut alanın 1.5 katına kadar) Ödenmez.

5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Soru 1: Kiracıyım, kentsel dönüşümde ne kadar para alabilirim? Kiracılar aylık kira yardımı alamazlar. Sadece taşınma masraflarını karşılamak amacıyla, bir defaya mahsus olmak üzere (belirlenen aylık yardım tutarının) 2 katı kadar ödeme alırlar.

Soru 2: Kira yardımı başvurusu için hangi evraklar gerekir? Nüfus cüzdanı, riskli yapı tespit raporu, tapu belgesi, adrese dayalı nüfus kayıt örneği (riskli yapıda oturduğuna dair), tahliye edildiğine dair yazı ve Ziraat Bankası hesap cüzdanı gibi belgelerle Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Müdürlüğü’ne başvurulur.

Soru 3: Müteahhit kira yardımını ödeyeceğini söyledi, devletten de alabilir miyim? Devletin verdiği kira yardımı ile müteahhidin sözleşme gereği ödeyeceği kira yardımı hukuken farklıdır. Ancak Müteahhit ile yapılan sözleşme özel hukuk sözleşmesidir. Devlet yardımı ise idari bir haktır. Genellikle bakanlık, müteahhitten kira yardımı alanlara ayrıca ödeme yapmayabilir veya süreçte mahsuplaşma olabilir, ancak yasal olarak engelleyici hüküm "faiz desteği ile kira yardımının çakışması" üzerinedir.

Soru 4: Yeni evimiz eskisinden daha büyük olacak, tapu harcı ödeyecek miyim? Mevcut inşaat alanının 1.5 katına kadar olan yeni inşaat alanı için harç ödemezsiniz. Eğer yeni bina, eski binanın 1.5 katından daha büyükse, sadece aradaki fark (aşan kısım) için harç ödemeniz gerekebilir.

Soru 5: Krediyi çektim ama inşaat bitmedi, ödemeler ne zaman başlar? Banka ile yapılan anlaşmaya göre değişmekle birlikte, kentsel dönüşüm kredilerinde "geri ödemesiz dönem" (örneğin 24 ay) seçeneği bulunabilir. Bu sürede anapara ödemezsiniz, ancak faiz işleyişi banka protokolüne göre belirlenir.

6. Kaynakça

* 6306 Sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği, Madde 16 (Kira Yardımı ve Faiz Desteği). * 6306 Sayılı Kanun, Madde 5 ve Madde 7 (Yardımlar ve Muafiyetler). * 6306 Sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği (Başvuru Süreleri). * 6306 Sayılı Kanun Kapsamında Hak Sahiplerince Bankalardan Kullanılacak Kredilere Sağlanacak Faiz Desteğine İlişkin Karar. * 6306 Sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği, Madde 16/10 (1.5 Kat Kuralı). * Faiz Desteği Kararı, Madde 2 (Kredi Tanımları). * 6306 Sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği, Madde 16/3 (Defaten Ödemeler).