• 17 Haziran 2025, 16:20

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINDAN KAYNAKLANAN ÖLÜM NEDENİYLE DETEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI DAVASI

Giriş

İş kazaları ve meslek hastalıkları, çalışma hayatının acı gerçeklerinden olup, ne yazık ki bazen işçinin ölümüyle sonuçlanabilmektedir. Bu gibi durumlarda, ölen işçinin geride kalan destekten yoksun kalan yakınları için hukuki bir güvence mekanizması olarak "destekten yoksun kalma tazminatı" davası gündeme gelmektedir. Bu makale, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meydana gelen ölüm nedeniyle açılan destekten yoksun kalma tazminatı davasının hukuki niteliğini, mahkeme için önemli hususları, uygulamadaki pratik noktaları, emsal mahkeme ve Yargıtay kararlarını ve örnek dilekçeyi kapsayarak kapsamlı bir çalışma sunmayı amaçlamaktadır. Çalışma, literatüre uygun, özgün ve kaynakçalı bir şekilde hazırlanmıştır.

1. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hukuki Niteliği ve Dayanağı

Destekten yoksun kalma tazminatı, Türk Borçlar Kanunu'nun 53. maddesinde düzenlenmiş bir tür maddi tazminattır. Bu tazminat, haksız bir fiil (iş kazası veya meslek hastalığı durumunda işverenin kusuru) sonucu desteğini kaybeden kişilerin, eğer destekleri ölmeseydi elde edecekleri menfaat ve gelirin mahrumiyetini gidermeyi amaçlar. Tazminatın temel amacı, ölen kişinin sağlığında bakıp gözettiği, maddi ve manevi olarak destek olduğu kişilerin bu destekten mahrum kalmaları nedeniyle uğradıkları zararı telafi etmektir. İş kazası ve meslek hastalığı özelinde ise, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun ilgili hükümleri de tazminatın tespitinde ve rücu ilişkilerinde önem arz etmektedir.

1. Mahkeme İçin Önemli Hususlar

Destekten yoksun kalma tazminatı davasında mahkemenin dikkate aldığı ve kararını etkileyen birçok önemli husus bulunmaktadır:

1. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Tespitinin Kesinleşmesi: Tazminat talebinin temelini oluşturan iş kazası veya meslek hastalığı olayının SGK tarafından tespit edilmiş ve bu tespitin kesinleşmiş olması dava için en önemli ön şarttır. SGK soruşturması sonucunda düzenlenen müfettiş raporları ve Kurum kararları bu noktada büyük önem taşır.
2. Kusur Tespiti: İş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde işverenin, alt işverenin veya üçüncü kişilerin kusuru olup olmadığı mahkemece ayrıntılı olarak araştırılır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerine uyulup uyulmadığı, gerekli önlemlerin alınıp alınmadığı bilirkişi incelemesiyle belirlenir. İşverenin kusur oranı, tazminat miktarının belirlenmesinde doğrudan etkilidir.
3. Destek İlişkisinin Varlığı ve Mahiyeti: Destekten yoksun kalma tazminatına hak kazanabilmek için ölen kişi ile davacı arasında "destek ilişkisi"nin varlığı şarttır. Bu destek maddi olabileceği gibi, yaşlılıkta veya hastalıkta yapılan manevi yardımlar, ev işlerinin yapılması gibi hizmet destekleri de olabilir. Destek ilişkisinin kanıtlanması davacının sorumluluğundadır. Destek ilişkisi, yalnızca kan bağına dayalı akrabalık ilişkisiyle sınırlı değildir; evlilik, nişanlılık, hatta fiili birliktelikler de destek ilişkisi olarak kabul edilebilir.
4. Destekten Yoksun Kalan Kişiler ve Yaşları: Destekten yoksun kalma tazminatına hak kazanan kişiler genellikle ölenin eşi, çocukları, anne ve babasıdır. Ancak, diğer yakın akrabalar (kardeş, amca, teyze vb.) da ölen kişinin kendilerine sağladığı desteği ispatlamaları halinde bu tazminata hak kazanabilirler. Destekten yoksun kalacak kişinin yaşının küçük olması, tazminat süresini uzatacağından mahkemece dikkatle incelenir.
5. Ölenin Yaşam Tarzı ve Gelir Durumu: Tazminat miktarının hesaplanmasında, ölen işçinin yaşam boyu kazanabileceği gelir, eğitim durumu, mesleği, yaşı, emsal ücretler, varsa ek gelirleri gibi unsurlar dikkate alınır. Mahkeme, bu konuda uzman bilirkişiden rapor alır.
6. Tazminat Hesaplaması ve PMF Tabloları: Destekten yoksun kalma tazminatı hesaplamasında, Yargıtay'ın benimsediği "bilimsel veriler ışığında, aktüerya hesaplamalarına uygun" metodolojiler kullanılır. Genellikle PMF (Puls, Meyer, Formel) tablosu gibi yaşam tabloları, iskonto oranları ve bilinen/bilinmeyen dönem hesaplamaları esas alınır.
7. Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Yapılan Ödemeler ve Rücu: İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine SGK tarafından bağlanan gelirler (ölüm geliri, cenaze ödeneği vb.) tazminattan mahsup edilir. Bu mahsup işleminde, SGK'nın rücu hakkı da göz önünde bulundurulur. Mahsup işlemi peşin sermaye değeri üzerinden yapılır.
8. Zamanaşımı: İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan tazminat davaları için Borçlar Kanunu'nda düzenlenen zamanaşımı süreleri geçerlidir. Haksız fiillerde zamanaşımı, zararın ve zarar verenin öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıldır. Ancak, ceza kanunlarında daha uzun bir zamanaşımı süresi öngörülüyorsa, bu süre uygulanır.

III. Uygulamada Önem Taşıyan Hususlar

1. Dava Açmadan Önceki Hazırlıklar:

• SGK İş Kazası/Meslek Hastalığı Dosyasının Temini: SGK tarafından yürütülen soruşturma dosyası, tazminat davası için en temel belgedir. Müfettiş raporları, alınan ifadeler, tanık beyanları ve SGK kararları bu dosyada yer alır.
• Kusur Tespiti İçin Ön İnceleme: İşverenin kusuruna dair emarelerin ve eksikliklerin önceden tespit edilmesi, dava dilekçesinin sağlam bir temele oturmasını sağlar.
• Destek İlişkisini Gösterir Belgeler: Ölen ile destekten yoksun kalan arasındaki para transferleri, ortak ikametgâh, şahit beyanları gibi destek ilişkisini kanıtlayıcı her türlü belge toplanmalıdır.

1. Dava Dilekçesinin Hazırlanması:

• Davacı ve Davalı Bilgileri: Kimlik bilgileri, adresler eksiksiz yazılmalıdır. Davalı taraf genellikle işveren, gerekli hallerde alt işveren ve sorumluluk sigortacısıdır.
• Olayın Anlatımı: İş kazası veya meslek hastalığının ne zaman, nerede, nasıl meydana geldiği, ölümün bu olayla illiyet bağı net bir şekilde açıklanmalıdır.
• Hukuki Dayanaklar: Türk Borçlar Kanunu, İş Kanunu, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 5510 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelikler gibi mevzuat hükümleri belirtilmelidir.
• Tazminat Talebinin Gerekçesi ve Miktarı: Destekten yoksunluk durumu, destekten yoksun kalan kişilerin her birinin durumu ayrı ayrı açıklanmalı ve talep edilen tazminat miktarı belirtilmelidir. Belirsiz alacak davası olarak açılması halinde şimdilik belirli bir miktar istenebilir.
• Deliller: SGK dosyası, tanık listesi, bilirkişi incelemesi talebi, keşif, yemin gibi deliller sıralanmalıdır.

1. Bilirkişi İncelemesi ve Raporları: Mahkeme, tazminatın hesaplanması için genellikle aktüerya uzmanı bir bilirkişiye başvurur. Bilirkişi, yukarıda belirtilen tüm verileri dikkate alarak bir rapor hazırlar. Bu rapora karşı tarafların itiraz etme hakkı vardır.
2. Faiz Talebi: Tazminat alacaklarına olay tarihinden itibaren yasal faiz işletilmesi talep edilebilir.

1. Mahkeme Kararlarının Örnekleri ve Yargıtay Kararları

Destekten yoksun kalma tazminatı davalarında Yargıtay içtihatları büyük önem taşır. Yargıtay, tazminatın hesaplanması, destek ilişkisinin tespiti, kusur oranları, SGK rücu alacağının mahsubu gibi konularda yol gösterici kararlar vermektedir.

• Destek İlişkisi Konusunda Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay, destek ilişkisinin kanıtlanmasında sadece parasal desteğin değil, aynı çatı altında yaşama, fiili bakım ve gözetim gibi hususların da dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır. Örneğin, ev kadınının eşine ve çocuklarına sağladığı ev hizmetleri de destek olarak kabul edilmektedir.
• Kusur Oranları ve Etkisi: Yargıtay, işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma yükümlülüğünün kapsamını ve bu yükümlülüğe aykırılığın kusur oranına etkisini sürekli olarak vurgulamaktadır. İşverenin en hafif kusuru bile tazminata hükmedilmesine neden olabilir.
• SGK Ödemelerinin Mahsubu: Yargıtay, SGK tarafından yapılan peşin sermaye değerlerinin tazminattan mahsup edilmesi gerektiğini, ancak bu mahsup işleminin hak sahiplerinin zararlarını tamamen gidermeyecek şekilde yapılması gerektiğini belirtmektedir.

1. Örnek Dava Dilekçesi

(Bu bölüm, genel bir taslak olup, her somut olayın özelliklerine göre detaylandırılmalı ve hukuki metinlerin hazırlanmasında mutlaka profesyonel hukuki destek alınmalıdır.)

ANKARA İŞ MAHKEMESİNE

DAVACI : [Adı Soyadı/Unvanı], [T.C. Kimlik No/Vergi No], [Adres]

VEKİLİ : Av. [Avukat Adı Soyadı], [Adres], [Baro Sicil No]

DAVALI : [İşveren Adı/Unvanı], [Vergi No], [Adres]

KONU : İş Kazası/Meslek Hastalığı Sonucu Ölüm Nedeniyle Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Talebimizden İbaret Davamızdır. (Belirsiz Alacak Davası)

AÇIKLAMALAR :

1. Müvekkilimiz [Davacı Adı Soyadı], [Ölen Kişinin Adı Soyadı]’nın [eşi/çocuğu/babası/annesi] olup, ölen [Ölen Kişinin Adı Soyadı] davalı [Davalı Şirket Adı]'nda [görev tanımı] olarak çalışmaktaydı.
2. [Tarih] tarihinde [Yer]'de meydana gelen [İş Kazası/Meslek Hastalığı] neticesinde, sigortalı [Ölen Kişinin Adı Soyadı] vefat etmiştir. İş kazası/meslek hastalığı ve ölüm olayı SGK tarafından [Tarih] tarihli [Dosya No] sayılı dosya ile tescil edilmiştir.
3. Meydana gelen iş kazası/meslek hastalığı ve ölüm olayı, davalı işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatına aykırı davranması, gerekli önlemleri almaması, işçiyi eğitmemesi gibi kusurlu davranışları sonucunda gerçekleşmiştir. (Kusur oranlarına ilişkin SGK tespitleri ve varsa diğer bilirkişi raporları detaylı olarak açıklanır.)
4. Müvekkilimiz [Davacı Adı Soyadı], ölen [Ölen Kişinin Adı Soyadı]’nın sağlığında maddi ve manevi desteği altında olup, vefat eden kişinin sağladığı bu destekten yoksun kalmıştır. (Destek ilişkisi somut delillerle, örneğin maddi yardım, ev hizmetleri, çocuk bakımı vb. detaylandırılarak açıklanır.)
5. Vefat eden [Ölen Kişinin Adı Soyadı]'nın yaşı, mesleği, eğitimi, gelir durumu, davacı müvekkilimizin yaşı ve destek ilişkisinin süresine ilişkin hususlar da dikkate alındığında, müvekkilimizin destekten yoksunluk zararı oluşmuştur.
6. Fazlaya ilişkin haklarımız saklı kalmak kaydıyla, şimdilik [Belirli bir Miktar] TL destekten yoksun kalma tazminatının, iş kazası/meslek hastalığı tarihi olan [Tarih]'den itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmekteyiz. SGK tarafından müvekkilimize bağlanan gelirler, yargılama sonunda hesaplanacak tazminat miktarından mahsup edilecektir.

HUKUKİ NEDENLER : 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m. 53, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve ilgili diğer yasal düzenlemeler.

DELİLLER : SGK İş Kazası/Meslek Hastalığı Dosyası, Müfettiş Raporları, Hastane Kayıtları, Ölüm Raporu, Maaş Bordroları, Tanık Beyanları, Bilirkişi İncelemesi, Keşif, Yemin, Banka Kayıtları, Nüfus Kayıtları ve her türlü yasal delil.

SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda arz ve izah edilen nedenlerle;

1. Davalı tarafın kusuru ve vefat eden sigortalının durumu dikkate alınarak, fazlaya ilişkin haklarımız saklı kalmak kaydıyla, şimdilik [Belirli bir Miktar] TL destekten yoksun kalma tazminatının iş kazası/meslek hastalığı tarihi olan [Tarih]'den itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalıdan alınarak müvekkilimize ödenmesine,
2. Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davalıya yükletilmesine karar verilmesini vekaleten saygılarımla arz ve talep ederim.

[Tarih]

Davacı Vekili

[Avukat Adı Soyadı]

[İmza]

1. Kaynakça

• Türk Borçlar Kanunu (6098 sayılı)
• Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (5510 sayılı)
• İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 sayılı)
• T.C. Yargıtay Kararları (İlgili Hukuk Genel Kurulu ve daire kararları)
• Kılıçoğlu, Ahmet. (2020). Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Şenocak, Kemal. (2018). İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Maddi ve Manevi Tazminat Davaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Narmanlıoğlu, Ünal. (2019). İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Aktüerya Hukuku Literatürü ve Bilirkişi Raporlama Standartları.

VII. Sonuç

İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölümler, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde derin yaralar açmaktadır. Destekten yoksun kalma tazminatı davaları, bu süreçte mağdur olan kişilerin uğradıkları maddi zararın bir nebze olsun giderilmesi adına önemli bir hukuki mekanizmadır. Dava sürecinde mahkeme, olayın oluş şekli, kusur durumu, destek ilişkisinin varlığı, ölenin gelir durumu ve sosyo-ekonomik koşullar gibi birçok faktörü titizlikle değerlendirerek adil bir tazminat miktarı belirlemeye çalışmaktadır. Uygulamada, SGK dosyalarının eksiksiz temini, kusur tespitinin doğru yapılması, destek ilişkisinin somut delillerle ispatlanması ve aktüerya hesaplamalarının usulüne uygun yapılması davanın seyri açısından kritik öneme sahiptir. Bu makale, konuya ilişkin temel bilgileri sunarken, her somut olayın kendine özgü koşulları bulunduğunu ve hukuki süreçlerde mutlaka uzman bir avukattan destek alınması gerektiğini vurgulamaktadır.