• 21 Kasım 2025, 11:58

GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU

Güveni Kötüye Kullanma Suçu (TCK m.155)

1. Genel Açıklama

Eski kanundaki adıyla "Emniyeti Suistimal", yeni adıyla "Güveni Kötüye Kullanma"; bir kimsenin, kendisine koruması veya belirli bir şekilde kullanması için emanet edilen malı, sahibinin rızası dışında satması, harcaması, saklaması veya inkar etmesidir. TCK’nın 155. maddesinde "Malvarlığına Karşı Suçlar" bölümünde düzenlenmiştir.

2. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuksal Yarar

Bu suçla korunan hukuksal yarar çift yönlüdür:

1. Mülkiyet Hakkı: Malın sahibinin mülkiyet hakkı korunur.

2. Güven İlişkisi: Toplumdaki bireyler arasındaki (özellikle ticari ve sosyal hayattaki) sözleşmeye dayalı güven duygusu korunur. Kanun koyucu, "Sana emanet edilene ihanet etme" ilkesini esas alır.

3. Suçun Temel Şekli (TCK 155/1)

Suçun temel şekli; başkasına ait olup da, muhafaza etmek veya belirli bir şekilde kullanmak üzere zilyetliği (fiili hakimiyeti) kendisine devredilmiş olan mal üzerinde, kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyetliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunmak veya bu devir olgusunu inkar etmektir.

• Örnek: Arkadaşınızın "Bir saatliğine kullanayım" diye verdiği telefonu satmak veya "Ben almadım" diye inkar etmek.

4. Suçun Unsurları (Maddi ve Manevi)

A. Maddi Unsur

• Konu: Taşınır bir mal olmalıdır (Gayrimenkullerde bu suç oluşmaz, tapu iptali vb. hukuk davaları gündeme gelir).

• Fiil:

  • Zilyetliğin Devri: Mal, failin eline "rızayla" ve "hukuka uygun" bir şekilde geçmiş olmalıdır. (Hırsızlıktan en büyük farkı budur; hırsız malı çalar, burada ise mal faile kendi eliyle verilir).

  • Amaca Aykırı Tasarruf: Emanet edilen malın satılması, rehnedilmesi, tüketilmesi veya iade zamanı geldiğinde inkar edilmesi.

B. Manevi Unsur

• Suç kasten işlenir. Fail, malın kendisine emanet edildiğini bilmeli ve buna rağmen malı kendi malıymış gibi kullanma veya inkar etme iradesini göstermelidir.

5. Suçun Nitelikli Halleri (TCK 155/2) - Ticari Hayat İçin Kritik

Suçun cezasını artıran ve şikayete tabi olmaktan çıkaran haller şunlardır (Cezası 1 yıldan 7 yıla kadar hapis):

• Meslek ve Sanat: Ticaret veya sanat icra eden kişilere, meslekleri gereği emanet edilen mallar üzerinde işlenmesi (Örn: Terziye verilen kumaş, tamirciye bırakılan araba).

• Yönetim Yetkisi: Başkasının mallarını yönetmek yetkisine sahip olan kişilerce işlenmesi (Örn: Şirket müdürünün şirket parasını şahsi hesabına geçirmesi, apartman yöneticisinin aidatları harcaması).

• Hizmet Nedeniyle: Hizmet ilişkisi gereği verilen mallar üzerinde işlenmesi (Örn: Şirket kuryesine teslim edilen paketin kurye tarafından açılıp kullanılması).

6. Suçun Soruşturulması ve Şikayet

• Basit Hal (155/1): Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır. (6 ay süre). Ayrıca Uzlaştırma kapsamındadır.

• Nitelikli Hal (155/2): Şikayete tabi değildir, savcılık resen soruşturur. (Şirket müdürü, bankacı, avukat vb. tarafından işlenirse).

7. Hırsızlık, Dolandırıcılık ve Güveni Kötüye Kullanma Farkı

Web sitenizde mutlaka bulunması gereken bir karşılaştırma (Tablo olarak da verebilirsiniz):

1. Hırsızlık: Mal, sahibinin rızası olmadan ve haberi olmadan alınır.

2. Dolandırıcılık: Mal, sahibinin rızasıyla verilir ancak bu rıza hile ile sakatlanmıştır (Kandırılmıştır).

3. Güveni Kötüye Kullanma: Mal, sahibinin gerçek ve özgür rızasıyla, bir anlaşmaya dayanarak verilir; ancak alan kişi sonradan hainlik eder.

8. Bu Suça Özgü Kritik Detaylar (Püf Noktaları)

Uygulamada davanın kaderini değiştiren noktalar:

1. Araç Kiralama (Rent a Car) Dosyaları: Kiralanan aracın süresi dolmasına rağmen getirilmemesi Hırsızlık değil, Güveni Kötüye Kullanma suçudur. Çünkü araç rızayla teslim edilmiştir. Eğer araç sahte kimlikle kiralanmışsa Dolandırıcılık olur.

2. "Hukuki İhtilaf" Savunması: Bu suçta en sık verilen karar "Beraat"tir. Neden? Çünkü Yargıtay çoğu zaman olayın "cezai bir suç" değil, "hukuki bir alacak-verecek meselesi" (Borçlar Hukuku) olduğuna kanaat getirir. Failin kastının "suç işlemek" mi yoksa "borcunu ödeyememek" mi olduğu çok ince bir çizgidir.

3. Yetkili Temsilci/Vekil: Bir avukatın, müvekkili adına tahsil ettiği parayı müvekkiline ödememesi veya geç ödemesi TCK 155/2 kapsamındaki (Hizmet/Meslek nedeniyle) nitelikli güveni kötüye kullanma suçudur ve cezası ağırdır.

4. Boş Kağıda İmza (Açığa İmza): Bir kimseye boş bir kağıdın imzalanıp verilmesi ve o kişinin bu kağıdı anlaşmaya aykırı doldurması (Örn: 10 bin TL yazacakken 100 bin TL yazması), TCK 209 (Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması) suçunu oluşturabilir, ancak malvarlığı teslimi varsa TCK 155 tartışılır.

9. Etkin Pişmanlık (TCK 168)

Güveni kötüye kullanma suçunda da etkin pişmanlık hükümleri uygulanır.

• Zararın tamamen giderilmesi halinde soruşturma aşamasında ceza 2/3, kovuşturma aşamasında 1/2 oranında indirilir.

10. Suçun Yaptırımı

1. Temel Hal (155/1): 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezası.

2. Nitelikli Hal (155/2): 1 yıldan 7 yıla kadar hapis ve üç bin güne kadar adli para cezası.

11. Görevli Mahkeme

• Temel hal (155/1) ve Nitelikli hal (155/2) için görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.

12. Yargıtay Kararlarından Örnekler

• Galeriye Bırakılan Araç: Aracını satması için galeriye bırakan kişi, galerici aracı satıp parayı vermezse veya aracı kendi işleri için kullanıp kilometre yaparsa TCK 155/2 suçu oluşur.

• Ortaklık İlişkisi: Şirket ortaklarının birbirlerine karşı işlemleri genellikle hukuki ihtilaf sayılır, ancak yönetici konumundaki ortağın kasadan şahsi harcama yapması güveni kötüye kullanmadır.