Görevi kötüye kullanma suçu; kamu görevlisinin, görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi veya görevini yaparken ihmal/gecikme göstermesi suretiyle kişilerin mağduriyetine, kamunun zararına veya haksız bir menfaat sağlanmasına neden olmasıdır. TCK’nın 257. maddesinde "Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar" bölümünde düzenlenmiştir. Bu suç, "Tali (Tamamlayıcı) Norm" niteliğindedir. Yani eylem başka bir suçu (Örn: Rüşvet, Zimmet, İşkence) oluşturuyorsa o suçtan ceza verilir; o suçların unsurları oluşmamışsa TCK 257 devreye girer.
2. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuksal Yarar
Korunan hukuksal yarar; "Kamu İdaresinin Güvenilirliği", "Tarafsızlığı" ve **"İşleyiş Düzeni"**dir. Vatandaşın devlete ve memura olan güveninin sarsılması engellenmek istenir.
3. Suçun Görünümleri (İcrai ve İhmali Davranış)
TCK 257. maddesi suçu iki fıkrada düzenler:
Görevin Gereklerine Aykırı Hareket Etmek (TCK 257/1): Memurun yapmaması gereken bir şeyi yapması veya yapması gerekeni kuralına uygun yapmamasıdır. (Aktif hareket).
Örnek: Polisin keyfi olarak birini bekletmesi, tapu memurunun sırayı bozarak işlem yapması, doktorun mesai saatinde hastaya bakmayıp özel işini yapması.
Görevi İhmal Etmek veya Geciktirmek (TCK 257/2): Memurun görevini yapmaması veya geç yapmasıdır. (Pasif hareket).
Örnek: Dilekçeye süresinde cevap vermemek, olay yerine geç gitmek.
Bu bölüm, savunma stratejisinin bel kemiğidir. Bir memur kural ihlali yapsa bile, aşağıdaki üç sonuçtan biri gerçekleşmemişse SUÇ OLUŞMAZ, sadece disiplin cezası verilebilir:
Kişilerin Mağduriyeti: Vatandaşın haksız yere zarar görmesi, işinin aksaması, manevi elem duyması.
Kamunun Zararı: Devletin maddi zarara uğratılması (Örn: Yanlış ihale yapılması, devlet malının heba edilmesi).
Kişilere Haksız Menfaat Sağlanması: Kendisine veya başkasına haksız bir kazanç veya avantaj sağlamak.
Önemli: Savunmada genellikle "Olayda kamu zararı yoktur, kimse mağdur olmamıştır, sadece usul hatası vardır" denilerek beraat alınır.
5. Suçun Faili (Özgü Suç)
Bu suçun faili sadece Kamu Görevlisi (Memur) olabilir.
Devlet memurları, bilirkişiler, avukatlar (görevleri sırasında), noterler ve kamusal faaliyet yürüten diğer kişiler bu kapsamdadır. Sivil vatandaş bu suçu tek başına işleyemez, ancak memura azmettiren veya yardım eden olarak (iştirak halinde) yargılanabilir.
6. Soruşturma İzni (4483 Sayılı Kanun)
Görevi kötüye kullanma suçu, 4483 sayılı Kanun kapsamında soruşturma iznine tabidir.
Savcı, şikayeti aldığında doğrudan ifadeye çağırmaz. Önce memurun bağlı olduğu kurumdan (Valilik, Kaymakamlık, Bakanlık) "Soruşturma İzni" ister.
İdare "Soruşturma izni verilmemesine" karar verirse, savcı takipsizlik verir. Bu karara karşı Bölge İdare Mahkemesi'ne itiraz edilebilir.
7. Zimmet ve Rüşvet ile İlişkisi (Savunma Taktiği)
Zimmet (TCK 247): Memur, görevi nedeniyle kendisine devredilen malı/parayı çalarsa zimmet olur (Cezası çok ağırdır: 5-12 yıl). Ancak para memura görevi gereği verilmemişse veya devir ilişkisi yoksa eylem Görevi Kötüye Kullanmaya veya Hırsızlığa dönüşebilir.
Rüşvet (TCK 252): Para karşılığı iş yapmak rüşvettir. Ancak "Rüşvet anlaşması" ispatlanamazsa, eylem genellikle TCK 257'ye (Görevi Kötüye Kullanma) döner ve sanık daha az ceza alır.
8. Bu Suça Özgü Püf Noktaları (Avukatın Notu)
Disiplin Soruşturması ile Ceza Davası Bağımsızdır: Memur disiplin soruşturmasında ceza alsa bile, mahkemede beraat edebilir. Veya tam tersi, mahkemede "delil yetersizliğinden" beraat etse bile disiplin cezası alabilir. Ancak mahkeme "yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması" gerekçesiyle beraat verirse, disiplin cezası da iptal edilmelidir.
Avukatların Görevi Kötüye Kullanması (TCK 257 + 1136 SK): Avukatlar da TCK bakımından yargı görevi yapan kamu görevlisi sayılır. Müvekkilini süresinde bilgilendirmemek, temyiz süresini kaçırmak, haksız yere davayı uzatmak avukatlar için bu suçu oluşturur.
Zamanaşımı: Bu suçta dava zamanaşımı 8 yıldır.
9. Suçun Yaptırımı
Görevin Gereklerine Aykırı Hareket (257/1): 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası.
Görevi İhmal (257/2): 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası. (Cezalar düşük olduğu için genellikle HAGB veya para cezasına çevrilme kararı verilir, ancak memuriyetin yanma riski vardır).
