Evlat edinme; durumu evlat edinmeye uygun bir kişi veya eşler ile evlat edinilen arasında, mahkeme kararıyla hukuki bir yapay soybağı kurulmasıdır. Türk hukukunda evlat edinme ikiye ayrılır:
Küçüklerin (18 yaş altı) Evlat Edinilmesi: En sık karşılaşılan türdür. 1 yıllık bakım ve eğitim şartı vardır.
Erginlerin (Yetişkinlerin) ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi: Daha sıkı şartlara tabidir. Davanın önemi; sadece bir nüfus kaydı değişikliği değil, mirasçılık, velayet ve soyadı gibi statüleri kökten değiştiren, geri dönüşü çok zor olan bir işlem olmasıdır.
2. Davacı (Kimler Başvurabilir?)
Evli Çiftler: Birlikte evlat edinmek zorundadırlar. En az 5 yıldır evli olmaları VEYA her ikisinin de 30 yaşını doldurmuş olması gerekir.
Tek Başına (Bekar) Kişiler:30 yaşını doldurmuş bekar kişiler tek başına evlat edinebilir.
Üvey Evlat Edinme: Eşlerden biri, diğer eşin çocuğunu (önceki evliliğinden veya evlilik dışı) evlat edinebilir. Bunun için en az 2 yıldır evli olmaları veya evlat edinecek eşin 30 yaşını doldurmuş olması gerekir.
3. Davalı (Kime Karşı Açılır?)
Evlat edinme davası, çekişmesiz yargı işidir (Hasımsızdır). Yani ortada teknik olarak bir "davalı" yoktur.
Ancak; evlat edinilecek kişinin biyolojik anne ve babası hayattaysa ve rızaları yoksa, bu kişiler davaya dahil edilir ve dinlenir. (Rızanın aranmadığı istisnai haller hariç).
4. Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli Mahkeme:Aile Mahkemesidir. (Olmayan yerlerde Asliye Hukuk).
Yetkili Mahkeme: Evlat edinenin (başvuranın) veya evlat edinilenin (çocuğun) oturma yeri mahkemesidir (TMK m.315).
5. Yargılama Usulü ve "1 Yıllık Bakım Şartı"
Mahkeme süreci diğer davalardan farklı işler ve uzun sürer.
Küçükler İçin: Mahkeme karar vermeden önce, çocuğun evlat edinecek kişi tarafından en az 1 yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olmasını şart koşar.
Denetim: Mahkeme, uzman pedagog ve sosyal hizmet uzmanlarını görevlendirir. Uzmanlar eve gider, yaşam koşullarını, ailenin psikolojik durumunu ve çocuğun uyumunu inceler. Kapsamlı bir Sosyal İnceleme Raporu (SİR) hazırlanır.
6. İspata Dair Konular ve Şartlar
Hakimin evlat edinmeye karar verebilmesi için şu şartların varlığını tespit etmesi (ispatlanması) gerekir:
Yaş Farkı: Evlat edinen ile evlatlık arasında en az 18 yaş fark olmalıdır. (Kesin şarttır).
Üstün Yarar: Evlat edinmenin küçüğün yararına olması ve evlat edinenin diğer çocuklarının (varsa) yararlarının hakkaniyete aykırı şekilde zedelenmemesi gerekir.
Rıza: Ayırt etme gücüne sahipse çocuğun rızası; değilse yasal temsilcisinin ve biyolojik anne-babasının rızası şarttır.
7. Harç ve Masraflar
Bu dava "Maktu Harca" (Sabit ücret) tabidir. Ancak bilirkişi incelemeleri, sosyal hizmet uzmanı raporları ve tanık ücretleri nedeniyle yargılama giderleri oluşur.
8. Özellikle Bilinmesi Gereken Hususlar (Avukatın Notu)
Web sitenizde "Biyolojik Ailenin Rızası ve İsim Değişikliği" başlığıyla vurgulayın:
Biyolojik Annenin Rızası Ne Zaman Alınır?: Doğumdan itibaren 6 hafta geçmeden annenin verdiği rıza geçersizdir. Anne, rızasını verdikten sonraki 6 hafta içinde fikrini değiştirebilir (Bir kereye mahsus).
Rıza Aranmayan Haller: Eğer biyolojik anne/baba kimliği belirsizse, uzun süredir nerede olduğu bilinmiyorsa veya çocuğa karşı özen yükümlülüğünü ağır şekilde ihlal etmişse (terk etmişse), mahkeme rızalarını aramadan evlat edinmeye karar verebilir.
İsim ve Soyadı: Evlat edinilen çocuk, evlat edinenin soyadını alır. Evlat edinen isterse çocuğa yeni bir ad da verebilir. Bu işlem evlat edinme kararıyla birlikte yapılır.
Miras Hakkı: Evlatlık, kendisini evlat edinenin mirasçısı olur. Aynı zamanda kendi biyolojik ailesindeki mirasçılığı da devam eder (Çifte mirasçılık). Ancak evlat edinen, evlatlığın mirasçısı olamaz.
9. Kararın İcrası ve Nüfus Tescili
Mahkeme kararı kesinleşince, mahkeme tarafından Nüfus Müdürlüğü'ne yazı yazılır. Çocuğun nüfus kaydı, evlat edinenin hanesine taşınır. Ana-baba adı hanesine evlat edinenlerin adları yazılır.
10. Emsal Yargıtay Kararları
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi:"Evlat edinme kararı verilmeden önce küçüğün, evlat edinen tarafından en az bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması yasal zorunluluktur. Bu süre dolmadan, sadece tarafların beyanıyla karar verilemez. Bu süre, davanın açılmasından önce veya dava devam ederken geçirilebilir."
Yargıtay (Yaş Farkı):"Evlat edinen ile evlatlık arasında 18 yaş fark bulunması kamu düzenine ilişkindir, hakim tarafından resen gözetilir. 17 yaş fark olsa dahi evlat edinmeye izin verilemez."
